De meeste zendingsteams bevinden zich op plaatsen waar het met de hygiëne slecht gesteld is. Zeker in combinatie met warmte kan dit grote gevolgen hebben voor de gezondheid. Virussen en bacteriën vermenigvuldigen zich snel en worden van mens tot mens overgedragen. Het is de ervaring dat de medische zorg er vaak van een ander niveau en anders geregeld is dan in Nederland. Alle werkers krijgen hier op een bepaalde manier mee te maken en soms op ernstige wijze.
Keuring
Als het zendingsdeputaatschap iemand benoemt voor de zending, gebeurt dit onder voorbehoud van medische goedkeuring. In een uitgebreide keuring wordt onderzocht of iemand een vergroot risico loopt waardoor uitzending niet verantwoord is. Iemand met een zwak hart kan in Nederland misschien probleemloos functioneren, terwijl het in de vochtige en warme tropen het gezondheidsrisico ernstig vergroot. Onderzoek kan uitwijzen dat uitzending wel mogelijk is, maar onder voorwaarden.
Ook als iemand helemaal gezond lijkt te zijn, is het contact met het Havenziekenhuis belangrijk. In dit ziekenhuis worden allerlei onderzoeken verricht. De aanstaande werker krijgt dan adviezen voor preventieve maatregelen. Daar kunnen inentingen bij horen of middelen tegen bijvoorbeeld malaria. Per land wisselen de omstandigheden nogal. Daarom richt het onderzoek zich helemaal op het beoogde zendingsterrein.
Nadat iemand is goedgekeurd en dus uitgezonden kan worden door de zending, wordt bij het Havenziekenhuis een medisch dossier geopend. In elke verlofperiode wordt de werker opnieuw onderzocht. Zo ontstaat een goed beeld over zijn of haar conditie. ZGG voelt zich namelijk verantwoordelijk voor de gezondheid van zendingswerkers die door de gemeenten worden uitgezonden. Ze gaan immers namens ons uit naar risicovolle gebieden in deze wereld.
Vertrouwensarts
Behalve de kennis en ervaring van de medewerkers van het Havenziekenhuis is er nog iemand met medische kennis bij ZGG betrokken. Het is de vertrouwensarts, huisarts J. Huisman uit Opheusden. Als er op het veld medische vragen zijn, is hij beschikbaar om advies te geven. Hij heeft daarom inzicht in de medische dossiers van zendingswerkers. Dit zijn vertrouwelijke gegevens die niet bekend zijn bij het deputaatschap of op het zendingsbureau. Daarom kunnen zendingswerkers contact met hem zoeken als ze vragen hebben die ze minder gemakkelijk bij andere artsen of bij het zendingsbureau kunnen of willen neerleggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vragen rond overwerktheid of over het innemen van bepaalde medicijnen. De vertrouwensarts is degene die richting ZGG advies geeft als besloten moet worden of spoedige terugkeer van een werker in verband met ziekte nodig is.
Ritme
In Nederland is het belangrijk een goede balans te vinden bij de invulling van het leven. Op het zendingsveld geldt dat nog veel meer. Elke werker komt daar door schade en schande achter. Werkers die net op het veld aankomen, houden soms nog een tijd het Nederlandse ritme aan. Hun buren kijken met verbazing hoe de nieuwe blanke dorpsbewoners vliegen en draven terwijl zij hun siësta, hun middagrust, houden. In Nederland kun je over het algemeen van acht tot vijf bijna onafgebroken je werk doen en als het moet kun je ook ’s avonds nog het nodige werk verzetten. In de tropen is dat een heel ander verhaal. Een warm en vaak vochtig klimaat zorgt ervoor dat energie heel anders verdeeld moet worden. Rust houden tijdens de warmste uren van de dag is erg belangrijk om het vol te houden.
Repatriëring
Wonen en werken in de tropen brengt risico’s met zich mee. Met goede voorzorgsmaatregelen kunnen, menselijkerwijs, de nodige problemen voorkomen of beperkt worden. Werkers zijn daarvan goed op de hoogte. Toch gebeurt het wel eens dat het niet goed gaat en er ingegrepen moet worden. Belangrijk is dat werkers zichzelf enigszins kunnen redden. Toch is soms een goed opgeleide arts nodig en die is niet altijd in de buurt. In Guinee of Nigeria bijvoorbeeld moet men daar een heel stuk voor rijden. Op Papoea zijn goede ziekenhuizen alleen aan de kust te vinden en zijn vliegdiensten vanuit het binnenland nodig om mensen daar te brengen. Bij ingrijpende situaties moeten werkers soms zelfs naar het buitenland. Terugkeer naar Nederland, medische repatriëring genoemd, is een uiterste middel dat soms ingezet wordt.
Dergelijke acties vragen veel organisatievermogen. Daarom staat in protocollen beschreven wat er door wie gedaan moet worden. ZGG wordt hierin ondersteund door een internationale alarmcentrale. Deze organisatie heeft een wereldwijd netwerk van artsen en ziekenhuizen. Ook kunnen zij snel vluchten boeken, al dan niet met medische ondersteuning aan boord. Wanneer op het zendingsbureau een melding binnenkomt, wordt contact opgenomen met de vertrouwensarts en met de alarmcentrale. Medisch onderlegde medewerkers besluiten dan in overleg met een lokale arts of behandeling elders noodzakelijk is en waar dat dan zou moeten gebeuren.
Meeleven
Op het thuisfront zal niet iedereen zich realiseren welke gezondheidsrisico’s het werken op een zendingsveld met zich meebrengt. Toch is het belangrijk om hier soms aandacht voor te hebben, zodat ook hierin met de werkers kan worden meegeleefd. Ook voor bescherming voor deze gevaren mag op het thuisfront gebeden worden. De zending kan protocollen opstellen en keuringen laten verzorgen, maar het uitgangspunt is de beveiliging waarover we onder andere lezen in Psalm 91: 1: ‘Die in de schuilplaats des Allerhoogsten is gezeten, die zal vernachten in de schaduw des Almachtigen.’ Alleen met deze beveiliging kan overal gewoond en gewerkt worden. Dat neemt niet weg dat we moeten doen wat we kunnen, omdat een zendingsorganisatie zich verantwoordelijk voelt voor de werkers en hun gezinnen.
Tekst: Corien Nederveen en Just van Toor
Verschenen in Paulus 328 – maart 2012